Folkemord – også framtida sin bitre realitet?

På slutten av siste blogg tok eg med eit sitat frå «Mein Kampf» av Hitler, henta frå boka «Folkemordenes svarte bok», red. Bernt Hagtvedt og utgjeve på Universitetsforlaget i 2008. Mellom forfattarane er både Bjørn Westlie som skreiv «Fars krig» (sjå blogg av 21. januar i år), og Bjarte Bruland som var med og skreiv «Mot- boka» til «Hva visste Hjemmefronten» av Marte Michelet.
«Folkemordenes svarte bok» er ein murstein som krev tid til både å lesa og fordøya. 

«Kapittel 3: Folkemord» av Nils Johan Lavik går inn på ord og definisjonar. Nytt for meg var uttrykket «Domicid» som er «forsettlige drap på en ubevæpnet person av regjeringsagenter som handler i deres autoritative kapasitet og i henhold til regjeringens politikk og overkommando». (Rudolph Rummels definisjon - https://no.qaz.wiki/wiki/Democide -Teke ned 21.02.21.)

Eit trist ansikt og ei trist bok

Folkemord har vore ein del av menneskja si soge gjennom alle tider. Dei verste er mega-morda som alle har over ti millionar drepne: Sovjetunionen under Stalin, Kommunist-Kina under Mao, Nazi-Tyskland under Hitler og Nasjonalist-Kina under Chiang kai-shek.(s. 69).

Folkemord ser ut til å ha forekome på alle kontinent og i bortimot alle tider. Ikkje minst menneskje som tilhøyrer vår euro-amerikanske kulturkrins, har mykje på samvitet. Mange andre og. Rummels reknar at 167 millionar menneskje er drepne ved democid frå 1900 til 1987, og – som denne undertittelen indikerer: «Mennesket – den viktigaste årsak til død og lidelse».(s. 71).

Kapitel 5 (av Ben Kieran) går inn på ideologiske moment i moderne folkemord, og innleier med «Rase, religion, territoriell ekspansjon og idealisering av bondebefolkningen utgjør en tilintetgjørende ideologisk blanding».(s.98). Utsagnet kan passa på nazistane sine ugjerningar, men og andre verda over.

Dette er kunnskap eg skulle ynskja alle sat inne med!

 «Kapittel 20: Det norsk holocaust» av Bjarte Bruland, gjev grundig informasjon om «Forsøket på å tilintetgjøre de norske jødene».(s. 425). Her står om alt frå utfyllinga av skjemaa og registreringa jødane måtte gjennom-gå, og konfiskeringa av jødisk eigedom. 

I underkapittelet «Krigsoppgjøret og jødene» kan ein lesa om korleis norske politimenn slapp unna ansvaret fordi «de opplevde sin medvirkning som tids-begrenset, underordnet og ubetydelig» (s. 435), og som det vart kommentert: «Forbrytelsene mot jødene fikk altså ingen «egenvekt» i landsvikoppgjøret» (s. 436).

Trist og å lesa underkapittelet «Konse-kvensen av deportasjonen for den jødiske befolkningen i Noreg» (s. 438ff). Til dømes vart jødar som budde i Noreg, men ikkje hadde norsk statsborgarskap før krigen, nekta av det norske stats-apparatet å venda tilbake til heimane sine. Dei var uynskte.

Underkapitlet «Etterkrigstidens tolkninger – det selektive minnet» (s. 440 ff) stemmer heilt med det som har føregått siste åra, til dømes rundt «Hva visste hjemmefronten», «Motboka», og dei mange innslag i media.

Ei side med oppgjeret etter krigen som eg aldri hadde fått særleg informasjon om, er «Kapittel 23 Oppgjøret med kontorbødlene. Historien om erstatningsoppgjøret til norske jødiske medborgere». (s.469 ff av Bjørn Westlie).

«Kontorbødlene» er namnet Westlie gjev alle dei kjende og ukjende byråkratar som var med på å organisera - ikkje berre gripa jødane i landet, men og å ta hand om alt det dei hadde av verdiar. I denne prosessen inngår både «listeførerne» og «likvidatørene» som Westlie kallar dei (s.472ff). Alt ned til blomstervasar og golvmatter vart registrert og seinare «fordelt» eller selt til tyske og norske interessentar.
Etter å ha lese Bernt Hagtveit sitt kapittel «Den farlige renhetslengselen»(s.21ff), er ikkje spørsmål om nye folkemord vil skje, men når det vil skje. Men vil me leggja merke til det og våga skinnet ved å protestera?

Her er litt av det han skriv:

Det nazistiske Tysklands nitid planlagte kollektive mord på jødene og sigøynerne – godt hjulpet av vitenskapelig planleggingsrasjonalitet og moderne registreringsmetoder (f.eks. IBM-kort) – kan med andre ord betraktes som utslag av den vestlige sivilisasjons tekniske og politiske struktur, drevet ut i det ekstreme. Slik ser Bauman på holocaust som en pålitelig prøve på moderne samfunns skjulte potensialer.
Med en beslektet formulering av en teolog, Richard L. Rubenstein, som foregrep Baumans folkemordforståelse med mer enn et tiår, må jødeutryddelsens betraktes som et:

… uttrykk for noen av de mest betydningsfulle politiske, moralske, religiøse og demografiske              tendenser i det 20. århundres vestlige sivilisasjon. 

… Holocaust er et vitne om sivilisasjonens fremgang inntil det punkt hvor massakrer i masseskala ikke lenger er en forbrytelse og statens suverene makt så uinnskrenket at millioner av mennesker blir fratatt sine rettigheter og dømt til å bli del av de levende dødes verden.

Folkemord høyrer altså ikkje historia til, men er ein realistisk del av tida som ligg føre oss.
Eller i no-tida? Eg tenkjer på abortlovane der millionar av born under utvikling vert tekne av dage. Millionar verda over. I propagandaen for å legalisera abort her i landet, fekk me stadig høyra at «det er berre ein celleklump»! 

Kanskje dei som kjem etter oss – om verda står hundre år til – vil skulda oss for «embryocaust»?

Kamp for Noreg - eller planlagt folkemord?

Boka til Sigurd Sørlie: Solkors eller Hakekors (Dreyers Forlag, Oslo 2015), er grundig og gripande. Som bøkene eg nemner i bloggen, viser boka heilt tydeleg at dei frivillige norske soldatane var med i eit av dei største folkemorda i Europa. I norsk etterkrigstid er dette ei sanning som har vorte oversett - bevisst eller ubevisst.  Det eg vil fokusera på i dag, er nordmennene som let seg verva. Kva folk var det? Kvifor gjorde dei det? 

Ut frå det eg har lese før, og i denne boka, trur eg det massive fokuset på den (pan-)ariske rasen, eugenikken og ikkje minst den antibolsjevikske propagandaen har mykje av skulda. Desse tankane fekk stor plass i aviser, blad og bøker, i undervisnings-systemet og i eit relativt nytt medium: filmen. Av dei propagandaplakatane som vart brukte, tok eg ein med i sist blogg, den med soldaten som spiddar jøde-kommunistane (slangane). I denne bloggen får du andre plakatar. «Den evige jøden» var ein av dei tyske filmane som vart rekna som effektiv i den ideologiske oppdragelsen, skriv forfattaren (s. IV og VII i boka).

 

Kven var dei frivillige som melde seg til teneste?

Boka tek dette opp frå side 90 og utover. Svaret er at her var «skole-elever, studenter, advokater, offiserer, leger, prester, lærere, håndverkere, skogs- og indistriarbeidere, fiskere og småbønder». Gjennomsnittsalderen var mellom 19 og 23 år, og 44 % hadde vidaregåande eller høgare utdanning. Tilsvarande i norsk militærteneste var 17%. Geografisk fordeling tyder på at rekrutteringa til Waffen-SS var først og fremst eit urbant fenomen. Oslo hadde desidert flest. Deretter kom Hedmark, Buskerud og Austfold, Oppland, Telemark og Sør-Trøndelag. Færrast var det frå Møre og Romsdal, Nordland, Troms og Sogn og Fjordane (s. 90-92).

Tre propagandaplakatar vist i denne boka

Er det urimeleg å tenkja at der – i urbane strøk – var folk meir opptekne med dei medium nazistane brukte for å spreia si doktrine?

* Politisk orientering.
Sørlie skriv: «Mye tyder på at en betydelig andel av dem som under krigen gikk i tysk teneste, var medlemmer av NS allereie før okkupasjonen» (s.100). Ein del melde seg inn etter at dei hadde verva seg, og nokre få melde seg aldri inn i NS.

* Motiv?
Motiveringa den enkelte hadde, er det vanskeleg å setja seg inn i, men eitt kan ha vore avgjerande. «For Norge – mot bolsjevismen» er eit av motiva under kapittel (s. 104ff). Den russiske revolusjonen og utreinskingane der, hadde sett støkk i heile Europa. Dermed var dette ein krig for å forsvara Noreg like mykje som Tyskland. 

Til kamp mot den bolsjevikske fåren..

Denne tanken vart så kombinert med antisemittisme og rasisme. Teikninga av den norske SS-soldaten i krig «Mot bolsjevisme og pengevelde» (sjå tidlegare blogg), er tydeleg nok. Og – dessverre – var ein stor del av krigsinnsatsen på Austfronten å drepa sivile, jødar og ikkje-jødar, og russiske soldatar som vart tekne til fange. Mellom dei russiske soldatane som vart tekne, dårleg utstyrde, utsvelte og tørste, var mange med mongolske trekk. Dei og var «Untermenschen» som jødane. Stilisert ser du han i plakaten «Front mot bolsjevismen: Hvor står du i dag?»

Denne sida av propagandaen vart forsterka av bilete av mishandla døde, mishandling som skulle ha  skjedd før dei tyske soldatane «befridde» folket, men som enkelte mistenkjer var laga til for å rettferdiggjera dei nazistiske troppane sine overgrep. 

Korleis forklarte soldatane folkemordet dei hadde vore med på? Boka tek opp dette i underkapittelet: «Hvorfor drepte de?» (s. 321 ff). Studier viser at soldatane oppgav fire grunnar:

1. Tvang, enten at dei var i ein tvangssituasjon, eller at dei var under «ordre».
Dette argumentet var det viktigaste norske politimenn og andre brukte for å forsvara seg etter krigen. Dei «handla etter ordre» og kunne dermed skuva skulda for handlingane over på tyskarane.

2. At det vart utført av folk med «avvikende personlighetstrekk», dvs.at krigen gjorde dei til drapsmaskiner som ikkje hadde normal empati.
Når eg har lese korleis til dømes Per Pedersen Tjøsland og andre skildrar flokkar med jødar som «kveg» som drive til slakting, jødiske landsbyar som «slaktehus» osv., så er det reaksjonar langt frå det normal oppførsel og empati.

Baksida på Westlies bok "Fars krig"

3. At desse overgrepa var ein del av den tyske «kulturen», slik Daniel Goldhagen hevda på 1990-talet. (s.322). For meg er den tanken urimeleg.

4. At situasjonen desse soldatane kom opp i, skapte «gruppedynamikk og sosial samhandling», noko som mellom anna amerikansk psykologisk forsking på 1950-60 taler var oppteken med.

Om dette forklarar alt, og kva som er rett, er vanskeleg å vita. Her er eit døme: Ein av desse norske frivillige opplevde at ein kamerat var mishandla av «sivilbefolkningen», og fortalde etter krigen (s. 340):
 Da tok han et spebarn. Tok det på foten og slo hodet mot veggen så det knustes. Jeg sa: «Gjorde du virkelig det?» «Ja», sa han. Ja, han gjorde det.(…)  Mora kunne se på når de slo i hel ungene.

 Litt oppsummering til slutt.

Det var ikkje berre lett for dei norske frivillige. Første dødsfallet i troppen, var eit sjølvmord. Ein annan, på austfronten «greidde ikkje meir» og skaut seg sjølv i armen for å sleppa fri. Det vart oppdaga, og han vart skoten som desertør. 

Ei del som kom heim i live, ville ikkje snakka om det dei hadde opplevt. Nokre kom heim som heltar og var det vidare – så lenge krigen varde. Kanskje Per Pedersen Tjøsland er beste dømet på det. 

Kva bør me – som lever i dag, læra av alt dette?
 

To «Holocaust-dagar» - eller tre?

Den 27. januar kvart år feirar verda den internasjonale «Holocaust dagen» til minne om folkemordet i Auschwitz og i dei andre konsentrasjonsleirane. Jødane minnest Holocaust på 20. dag Nisan, ein dag som i vår kalendar varierer frå år til år. Deira kalendar byggjer på månen sin rundgang. Vår på sola sin. Derfor varierer 20. Nisan frå år til år i våre almanakkar. 

 Ordet holocaust kjem frå gresk og betyr brent opp t.d. som eit offer. Jødane sjølve brukar gjerne ordet «HaShoah» som betyr katastrofe. Det greske ordet passar på det som skjedde i Auschwitz der dei drepne vart brende i spesialbygde ovnar. Ordet «Holocaust» er knytt til m.a. 2. Mosebok 29, 42 og føreskrifta om «Brennofferet». 

Drapet på jødar på Austfronten, har eg sett omtalt som «Kulenes holocaust». Det er misvisande i og med at dei døde der vart lagde i anonyme massegraver og ikkje brende. «HaShoah» passar derimot på heile «den endelege løysinga» både i Aust- og Vest-Europa. 

 Fram til krigen i 1940, kom det ein del jødar frå Aust-Europa. Kartet frå boka frå Det Mosaiske Trossamfund sitt hundreårsjubileum i 1992, viser kvar dei norske jødane kom frå. Kartet viser korleis Russland ekspanderte vestover og tvangsflytte jødane i landet til området mellom Svartehavet og Austersjøen. (Sjå i bloggen av 19. januar).

Ved sida her kan du sjå ein av propagandaplakatane (frå «Solkors eller Hakekors», s. IV) som vart brukte for å lokka unge norske menn med i SS. Hitler angreip «jødebolsjevismen», dvs. Sovjetunionen, 22. juni 1941 og la på relativ kort tid heile området der jødane var busette, under seg. Verre enn sjølve kamphandlingane var den systematiske utrydjinga av sivile, - særleg jødar. Den første boka eg lånte om norske soldatar på Austfronten, var Ida Jackson: «Morfar, Hitler og eg».(H. Aschehoug & Co, Oslo 2014) Ei skremmande ærleg bok: 

Eit framsidebilete som fortel noko.

Morfar var frontkjemper i 5. SS Panzer-Divisjon «Wiking» frå 1941 til 1943. Han var med på invasjonen av Sovjet frå dag én, som en del av det håpløse felttoget ved namn «Operasjon Barbossa». Eg forstod raskt at det også betydde at han var frontkjemper på det tidspunkt da den blodigste og mest forferdelige delen av folkemordet fant sted. Han var ikkje bare ideologisk overbevist og ekstrem. Han var en krigsforbryter. 

Morfaren, Per Asbjørn Pedersen Tjøstland, kom heim i 1943, og vart ein viktig mann i det nazistiske propaganda-apparatet i Noreg som redaktør av «Germaneren». Tanken bak bladet var «Drømmen om det storgermanske riket» med røter heilt tilbake til 1859, etter det Øystein Sørensen dokumenterte, fortel Ida Jackson. I motsetning til andre etterkomarar av norsk soldatar ved austfronten, hadde Ida tilgang til det morfaren skreiv etter han kom heim. Om drapet av jødane i Lemberg (I dag Livid i Ukraina), referer ho først morfaren sine ord, og så sin reaksjon:

Lempogromen som en logisk, sunn, naturlig del av frigjøringen sin frå de jødisk-bolskevikske undertrykkerne. Lembergs befolkning hadde lært, og den tar hevn over undertrykkerne. Språkbruken i pogromteksten gjør meg kvalm. For det er tydelig at Pedersen skriver om Lembergs jøder som om de var ikkje-mennesker: Så kom da de unge polsk-ukrainske pikene med gevær på skuldrene og jødebølingen foran seg.

 Per Pedersen beskriver Lembergs jødiske befolkning som noen som holder til i «smutthull» og kan forflyttes som en «bøling». De er som dyr på vei for å bli avlivet. Pedersens jødebøling har ikkje noe kjønn, ingen alder, ingen sosiale markører. Bølingen, som egentlig var mennesker med ansikter og livshistorier, må ha vært panikkslagen, desperat. 

 I dette «jødeholet» - som faren skreiv, trur Ida at dei drap 5000 jødar. Det same skjedde i «jødehol» som Haretz, Zjytomir osv. 

Den andre boka eg fekk i hende, var Bjørn Westlie: "Fars krig". (H. Aschehoug & Co. Oslo 2008). Han skriv om faren, Petter Westlie, som og lova truskap mot Hitler og kjempa ved Austfronten. Denne boka viser den sterke påverkninga som dei ariske teoriane og det sterke arbeidet for å verva norsk, arisk ungdom til hæren av supergermanarar. Dei skulle berga verda frå den kommunist-jødiske fåren. 

Boka gjev og god innsikt i Quislings og dei norske nazistane si sterke støtte til det som hende på Austfronten. Dei norske soldanate vart sett på som heltar og fekk til og med oppleva Quisling på besøk på fronten.

 I kapitlet «Grenseløs brutalitet» (s. 96 og utover) viser forfattaren til det planlagde folkemordet. Folketalet skulle reduserast med 30 000 000 og resten drivast bak Uralfjella og til Sibir. Alle jødar skulle systematisk utryddast, og landet fyllast av «ekte germanarar». Teorien bak var «Politische Geographie» av Friedrich Ratzel som skulle gjeve germanarane "Lebensraum".

Også Petter Westlie var i Lemberg / Livid. I omtalen av krigshandlingane han var med på, går det att at jødane var som dyr og enkelte jødelandsbyar «reine slaktehus». 

Dei "reinska" områda skulle fyllast av mellom andre norske bønder. Forretnings- og NS-mannen Finn Sofus Støren fekk oppretta eit kontor under Direktoratet for Spesialorientering for å oppretta eit eige norsk områda kalla «Bjarmland». Kulturminister Gudbrand Lunde bad konservator Eivind Kválen om å gjera greie for dei norske historiske røtene i Sovjetunionen. Alt dette er i tråd med Hitlers utsagn i «Mein Kampf»: 

- for Tyskland … ligger eneste muligheten for en sunn territorial politikk i å skaffe seg nytt land i selve Europa… Det kan man oppnå, i hovedsak, på bekostning av Russland, og dette betyr at det nye Riket igjen må marsjere i fotsporene til teutoriske riddere fra fortiden, for å oppnå det daglige brød og sæd for den tyske plogen gjennom tyske sverd… Vi fortsetter der vi sluttet for 600 år siden. (Sitat frå «Folkemordets svarte bok», s. 100. Meir frå den boka i neste blogg). 

Den siste boka eg lånte om dette emnet, var Sigurs Sørlie: «Solkors eller hakekors. Nordmenn i Waffen-SS 1941-1945». Ein murstein av ei bok (= 626 sider) som for meg verka fagleg solid. Meir om den i neste blogg.

Kommunist + jøde = sant?

Jødane sin gudgjevne «Torah» har eit svært viktig element: Syndebukken. Du kan lesa om han i 3. Mosebok kapittel 16. Dette elementet frå den store soningsdagen (Yom kippur), har forplanta seg i alle kulturar der jødisk-kristen religion har slege rot. 

I perioden denne bloggserien min handlar om, er jødane syndebukkane som har skulda for nær sagt alt gale. Quisling og Hitler var einige om av jødane rådde over den vestlege delen av Europa og Amerika, og var årsaka til at nazistisk politikk vart motarbeidd. Slik kunne dei "forsvara" - i alle fall delvis, angrepet på t.d. Noreg.

I Aust-Europa var det kommunistane som rådde, men jødane kunne brukast som syndebukkar der og. Derfor marsjerte tyske og utvalde norske soldatar saman for å sigra over bolsjevikane. (Den delen av soga skal eg koma tilbake til).

Her heime var syndebukk-propagandaen sterk både i eugenikken og nasjonalpolitikken. I kapittel 16 i «Hva visste Hjemmefronten?», skriv Michelet (2018) om jødar som var  innlagt på sjukehus då aksjonen mot dei kom i oktober 1942: 

Det er ikke fullt klarlagt hvem «sykehusoperasjonen» brukte som grenseloser, men alt tyder på at det i hovedsak var kommunistenes grenseapparat som var i sving. I motsetning til en del andre etablerte eksportsentraler lukket ikke NKP sitt apparat for jøder. NKPs eksportsjef var den tyske kommunisten Hans Holm, som var kommet til Norge som flyktning i 1939, gjennom Nansenhjelpen. (s. 213-214).

Som venta tok "Rapport frå ein gjennomgang av Hva visste hjemmefronten?" tak i dette. Dei to siste setningane i ovanståande sitat står på s. 135 i boka deira. Dei starta med at Hans Holm ikkje var NKPs eksportsjef, men han var involvert. Herifrå og ut til s. 145 i boka prøver dei tre å motbevisa det Michelet har funne ut.  Men når eg vel å bruka eit blogginnlegg på dette, er det ikkje deira polemikk som interesserer meg. Derimot finn eg kombinasjonen jøde og kommunist interessant.

Oscar Mendelsohn skriv i soga si om jødar i Noreg. Nokre kom frå Aust-Europa. Den russiske revolusjonen hadde auka presset mot jødane der, og mange rømde. Då Noreg innskrenka (13.juli 1917) retten til utanlandske borgarar å bu i landet, gjekk det ut over jødar som ikkje var nasjonaliserte. Lokale politimeistrar og utleigenemnder skulle frå då av kontrollera og gjeva løyve til utlendingar som ville arbeida og bu i ein kommune.

Boka «Du skal fortelle det til dine barn. Det mosaiske Trossamfund i Oslo 1892-1992», har med meir om det som avisene var fulle av. Antisemittismen florerte. Jødane vart kalla «rasebastardar», «kryptojødar» osv. Og dei som protesterte, fekk sitt:

Ogsaa her hjemme i Norge har vi vore frasesvulmende vindhjerner á la Lenin. Men forrest på bænkerne, naar de holder sine brand- og mordforedrag, ser vi atter de samme: jøder, sorte og krusede orientalere. Og de gjør bestemt indtryk. – De virker som krølhaarede tigre, som endnu ganske visst er i bur, men som bare venter paa at taapen paa talerstolen skal faa vredet burets sprinkler saa langt fra hverandre, at de kan styrte ut og sætte sine klør i samfundets legeme og sine sultne tænder i dets strupe. (Sitat frå eit innlegg forf. dr. Bjarne Eide hadde i «Tidens tegn», nov. 1918).

I 1930 var raseblanding oppe: ... et stort antall kriminelle hadde utenlandske foreldre. Norge var i ferd med å bli en internasjonal søplekasse. 

Kart frå side 30 i "Du skal fortelle dine barn".

I trontaledebatten 1931 vart det sagt: En stor del av disse utlendingene som kommer inn i landet er rasemessig av mindreverdig kvalitet. Dårlig arvestoff som er kommet inn i rasen blir man aldri kvitt. (Overståande sitat er frå «Du skal fortelle det til dine barn. Det mosaiske Trossamfund i Oslo 1892-1992»).

Natta mellom 9. og 10. november 1938 gjekk nazistane hardt og blodig til verks mot jødane i Tyskland. Nansenhjelpa prøve i den tida å få jødar til Noreg. Dei fekk lov å ta inn 20 born i 1938 og 60 i 1939, under store protestar i avisene. Dei garanterte og økonomisk for 200 jødar, men kor mange som kom, veit eg ikkje. Johan Scharffenberg hadde føreslege i 1936 at me skulle ta mot 5000 jødiske flyktningar, men vart ikkje teken alvorleg. Helsedirektør Evang føreslo å ta inn jødiske legar til område med legemangel, men det vart stogga av legeforeninga. Ei ofte repetert grunngjeving for ikkje å ta mot desse jødane, var at dei var kommunistar! (Desse opplysningane om meir finn du i https://no.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8der_i_Norge   Teke ned 10.01.21)

På slutten av 1930-åra vedtok justisdepartementet at her til lands at det skulle vera svært vankeleg å få opphald på grunn av raseforfylging i heimlandet. Medan Danmark og Sverige til dømes tok mot jødiske ungdomar til opplæring i landbruket med tanke på seinare arbeid i Palestina, tok Noreg ikkje inn ein einaste. 

Særleg høgresida i norsk politikk hadde stereotypisk oppfatning av jødar som bolsjevikar eller kommunistar. Det er slik eg oppfattar Bjarne Eides ord om Lenin i sitatet over.
Som eit sidesprang i denne samanhengen, har eg lyst å nemna debatten om jødisk rituell slakting (1930): 

I flere av debattinnleggene i Stortinget og i medier hadde argumentene en antisemittisk overtone, hvor det ble gjort klart at jødisk slaktemåte var unorsk, og at jøder ved å følge disse reglene ikke kunne anses som nordmenn.

Blant annet uttalte Bondepartiets Jens Hundseid at «Vi har ingen forpliktelse til å utlevere våre husdyr til jødenes grusomheter, vi har ikke invitert jødene hit til landet, og vi har ingen forpliktelse til å skaffe jødene dyr til deres religiøse orgier». Forbud mot jødisk rituell slakting ble gjort gjeldende fra 1930 og gjorde det vanskelig å leve som religiøs jøde i Norge. (Dette og andre sitat over er frå   https://snl.no/J%C3%B8denes_historie_i_Norge  Teke ned 10.01.21)

Farleg sanning?

I bloggen 05.01.21 la eg inn framsidebiletet av Skammen – en bok om sviket mot norske jøder under krigen 1940-1945 av Kjell Staal Eggen (2008). Boka er lettlesen og gjev nyansar i biletet av det som hende i desse mørke åra.

Baksida på boka

Føreordet er av Jan Otto Johansen som sjølv har skrive bok om desse hendingane. Johansen skriv:  … og boken foreligger nå – til ergrelse for enkelte kanskje, men som et viktig bidrag til nyanseringen av vår krigshistorie.

Boka har stoff om ting som hende med jødane i landet vårt, også hendingar som kasta skugge over både den norske stat og motstandsfolk som var uvillige til å hjelpa dei som prøvde å koma seg vekk.
Første kapitelet er  Ouvertyre til «Holocaust» (s.17) som fortel om handsaminga av jødar før innsamlinga og deportasjonen i 1942. Så kjem Feldmann-tragedien (s.27). Her fann eg meir detaljar enn eg hadde lese tidlegare.

Det som gjorde sterkast inntrykk på meg, var kapitelet  «De hvite bussene» (s.48) om dei fem norske jødane Pelle Hirsch, Assar Hirsch, Sammy Steinmann, Leo Eitinger og Julius Paltiel som ikkje fekk vera med då dei andre norsk vart henta heim frå Buchenvald-leiren den 3. april 1945. Dei var noterte saman med dei andre, men vart strokne av lista fordi dei var jødar! Paltiel fortel:

Paltiels forteljing med det ein tidlegare lesar meinte var viktig!

Den 11. april rømde SS-vaktene, og resten av fangane i leiren, også desse fem jødane, vart endeleg frie.
Me veit at Dei kvite bussane frå Sverige henta mange heim til Skandinavia frå dei tyske fangeleirane. Paltiel – slik han hugsa det – meinte at det var dette hjelpeapparatet som henta heim dei norske i Buchenvald 3. april, og som strauk dei fem av lista fordi dei var jødar. Boka har teke med faksimiler frå Aftenposten sin debatt om kva som hadde hendt, og kven som hadde ansvaret for at dei fem ikkje fekk vera med. Her står påstand mot påstand.

Som i alt eg har lese om krigen, kan det sjølvsagt vera ting som er hugsa feil eller misforstått. Det som undrar meg meir, er at når det kjem fram noko som kan kasta skugge over norsk innsats i den tida, får alltid tyskarane skulda. Slik og i dette tilfellet. 

Viktigaste delen av boka er etter mi meining frå «Det jødiske problem» i Telemark (s.56), ei hending eg har vore inne på i ein tidlegare blogg.

Som dei fleste andre  bøkene eg har lese for å laga denne blogg-serien, er «Skammen» lånt på biblioteket. Boka var likevel uvanleg å lesa: Viktige utsegn var merkte med gul markeringstusj. Kven som har gjort det, veit ikkje eg. Men det han eller ho fann interessant, var det som og fanga mi interesse. Det var nesten som eg skulle ha gjort det sjølv!

Den som er interessert, finn meir stoff i Holocaust – Tidsvidner.  Det er ein norsk dokumentar frå NRK Tv 2006 der mellom andre Julius Paltiel og Jo Benkov fortel om sine opplevingar.

Lov og rett - evig eller tidsavgrensa?

 Israel, eit demokrati på eigne premissar

«Israel er einaste demokratiet i Midtausten» ser me på trykk av og til. Det er sant når det gjeld valordning og styreform. Men på det juridiske, så er landet unikt. 

På bønneturen i 2015 fekk me omvising – og tid til forbøn – i bygget til høgsterett i Jerusalem. Biletet viser oppgangen der me gjekk inn. Den lange trappa endar i eit stort glas som gjev den som går her, utsyn mot himmelen over. Tanken til arkitekten er: Utsynet skal minna om Gud, han som gav jødane sin evige lov, Toraen, og som føl med i alt som skjer i dette bygget. Dernest skal den som går opp denne troppa, hugsa at det finast ein Gud om straffar den som bryt Hans lov.

Innganspartiet der me vart mottekne i høgsterett

Loven gav Gud til Israel då folket vart omforma frå eit stammefolk av trælar til ein fri og sjølvstendig nasjon ute i Sinaiøydemarka. Gong på gong seier Gud at det er ein «evig» lov. Derfor har det israelske demokratiet ikkje greidd samla seg om ein grunnlov slik det er normalt i andre demokrati! Bakgrunnen for Loven, er teokratiet: Guds-styret. Heile samfunnet skulle ordnast og levast etter Loven. Problemet var at med tida ville folket ha ein jordisk konge og vera «slik alle andre folk». (1. Samuels bok 8, 5-7). Situasjonen er den same i dag: Ein stor del av folket arbeider for eit moderne, sekulært samfunn med grunnlov og same system som andre demokrati vert styrt etter. 

Skilnaden mellom teokrati og demokrati, er stor. Medan Loven står for det Guds-bestemte og uforanderlege, står demokratiet for det fleirtalsbestemte og foranderlege. Toraen seier «Du skal ikkje drepa» (2. Mosebok 20, 13). Ser me på norsk lov, var barnet i mors liv verna ved lov fram til «Lov om svangerskapsavbrot» kom i 1960. I dag vernar norsk lov meir om livet til ein hoggorm enn til eit menneske under utvikling i mora sin mage!

Kva har dette med debatten om «Hva visste Hjemmefronten?» å gjera?

Det første har du alt lese: Jødane er eit folk som er ulikt alle andre, og dei «held seg ikkje til kongens lover». Med dei orda grunngav Haman sitt jødehat. Han hadde same målet som Hitler: «… lat det gå ut eit skriv med påbod om at dei skal rydjast ut». (Esters bok 3, 8-9). Kopien av dette, er Vansee-konferansen i Berlin 20. januar 1942, bortimot 2500 år etter Ahasverus og Esters tid. Planen heitte no «Die Endlösnung der Judenfrage» (= den endelege løysinga på jødeproblemet).

Eugenikken med sine rasehygiene-teoriar påverka mange deler av samfunnet. Skuleverket tvangsinternerte born og forbaud samar og taterar å bruka morsmålet. Medisinen tvangs-steriliserte personar med kroniske psykiske lidingar, taterar og urfolk. Noko slikt hende hjå oss og. På det juridiske området hadde landet vårt ein jurist som særleg markerte seg: Eivind Saxlund (1858-1936). Eivind var høgsterettsadvokat, forretningsmann og skribent. Mest kjend, så langt eg finn ut, var han for bøkene «Jøder og Gojim» som kom i tre utgåver. Eg har hatt til gjennom-lesing den første frå 1910 og «Jøder og Gojim II» frå 1911. Boka frå 1911 er identisk med den første, bortsett med nokre mindre tillegg. Mykje av stoffet byggjer på Theodor Fritschs «Handbuch der Judenfrage» og Chamberlain sin filosofi.
Det kom ei tredje utgåve i 1922, og då kombinert med forsvar av «Sions vises protokollar» som kom i norsk utgåve i 1905 under tittelen «Den nye verdenskeiser, Zions Lærde Ældstes Protokoller».
Tekstane er fulle av eugenisk tankegang, men hjå Saxlund er tekstane spissa mot jødar. Føreordet sluttar med dette:

 Dette inneheld "Jøder og Gojim"

Ingen Uvilje mod Jøderne har dikteret Udgivelsen, kun Ønsket om, at et af de fleste lidet paaagtet og forstaaet, men dog overmaade vigtigt Fænomen maa blive bedre  kjendt.
Bogen er skrevet af en Lægmand for Lægmænd. Ogsaa af en Nordmann for Nordmænn.
Hvad der giver mig Mod til at fremlægge dette lille Arbeide for Publikum, er Troen paa, at jeg derved dog vil bidrage til Støtte for den gamle og ærlige, norske Nationalkarakter, som jeg nødig ser undergravet af semittisk Livsopfatning.
Christiania i November 1910.  E. Saxlund. Høiesterettsadvokat. 

https://www.frihetskamp.net/marta-steinsvik

 

Kapittelet «Martin Luther om Jøderne» er trist å lesa, men gjev samstundes mykje informasjon om noko den lutherske kyrkja gjennom alle år han prøvt å bortforklara og nekta. Juristen Saxlund kjem tydelegast fram i kapittelet  «Den norske (og norsk-danske) Lovgivning om Jøder. Samlet af Forfatteren». Emnet går frå Gulatingsloven (Olaf den Helliges) frå 940, til «jødeparagrafen» i Grunnloven som vart oppheva i 1851. Kapittelet sluttar med «Jødenes Retsstilling i vort Land er nu ganske som andre Borgeres, i det de er ligestillede med kristne Dissentere». Det er for han ei ulukke…

Oscar Mendelsohn, i bind I av «Jødenes historie i Norge», Skriv (s. 496): «Det hadde ikkje vært særskilt grunn til å feste seg ved denne bok viss det ikkje hadde vært for de mange avisinnlegg som den førte til,…» 

Når det gjeld forsvaret av «Sions Vises Protokoller», var Saxlund på linje med Martha Steinsvik, forfattar, lingvist og teolog (ufullført studium på Menighetsfakultetet).  Ho skreiv, men reiste også landet rundt og heldt foredrag. Mendelsohn nemnet henne i boka si, og då fordi ho og Saxlund var knytte til det antisemittiske bladet «Nationlt tidsskrift. Sandheten» redigert av Mikal Sylten. I eit intervju i starta Steinsvik med utsagnet: «Jeg er selvfølgelig ingen jødehater, tvertom har eg alltid hat den største sympati for dette merkelige og begavede folk… Men man kan jo ikkje la personlige sympatier virke ind, saa man lukker øinene til for den store fare, jødisk storpolitikk er bli for den kristne verden…» (Aftenposten, 6. mai 1925). 

Framveksten og den sterke posisjonen eugenikk og antisemittisme fekk i tida mellom1900 og 1945, gjer at eg spør: Kor mykje innverknad hadde det på avgjerder i rettssystemet vårt? 

Kor mykje av desse tankane utgjorde ein bevisst eller ubevisst «bagasj» hjå dei som dømde i t.d. Feldman-saka?

Kan det vera andre saker lik Feldman-saka som er «gøymt» i norsk etterkrigshistorie?

 Løberg-saka

 
Osckar Mendelsohn skriv i bind to av «Jødenes historie i Norge gjennom 300 år» i avsnittet i avdelinga «XXII. Rettsoppgjøret om jødeforfølgelsene» om Feldman-saka. Der skriv han og om Løberg-saka.
Sverre Offenberg Løberg (1805-1976) var typograflærling i Skien då han kom med i motstandsarbeidet. Han vart tidleg arrestert og sat som fange både i Noreg og Tyskland. Etter krigen vart han valt inn på Stortinget for Arbeidarpartiet som han var aktiv i heilt fram til 1969. (Sjå elles m.a. https://nbl.snl.no/Sverre_L%C3%B8berg). 

Hans Solgaard Jacobsen (1901-1980) var fødd i Flekkefjord. Han studerte i Tyskland  1922-1925 og i USA 1925-27. I Wikipedia (https://no.wikipedia.org/wiki/Hans_S._Jacobsen) kan me mellom anna lesa dette:

Tilbake i Tyskland i 1927 ble han kjent med norske studenter, som juristen Albert Wiesener og den senere samfunnsforskeren Arvid Brodersen. Disse bekjentskapene gjorde at Jacobsen orienterte seg i retning av pangermanismen, og særlig Brodersen ga Jacobsen det intellektuelle grunnlaget for sin rasetenking. Tiden i Tyskland fikk han lidelsene og nøden etter Versaillestraktaten tett innpå livet, og knyttet ham emosjonelt sterkt til Tyskland.

«Løbergsaka»  oppstod då Jacobsen anla sak mot stortingsmann Sverre Løberg som hadde karakterisert Jacobsen si norske omsetjing av engelskmannen Ralph Hewin’s bok om Quisling: «Quisling, profet utan ære» som historieforfalsking. Boka hevda mellom anna at «ingen NS-medlemmer hadde noensinne hadde skadet jøder» (den norske utgåva s. 375), og at norske NS aldri hadde vore involverte i det jødane hadde gjennomgått. Det var tyskarane som hadde heile ansvaret for overgrepa. (Dette ser framleis ut til å vera kursen mange historikarar navigerer etter, inkludert forfattarane av «Motboka»).

 Professor Leo Eitinger og lektor Oscar Mendelsohn var jødiske vitne som saman med andre kunne slå fast at dette var løgn. Dom fall i saka 21. april 1969. Løberg vart frifunnen, og retten fann at Jacobsen hadde drive «kvalifisert historieforfalsking». Saka vart prøvt for høgsterett, og fekk same utfallet der.

Eggen-vitnemålet

 
I alle år etter krigen har informasjonen stort sett vore einsidig og positiv i sin omtale av motstandsrørsla. Svært lite negativt har kome fram, og personar som har prøvt å laga eit meir nyansert bilete, har ikkje fått kome fram med sine meiningar. Eit døme på dette har fått plass i «Dagen» 29.12.2020 under tittelen «Jødisk familie ble frastjålet 53.000 kroner. Trym Staal Eggen er sønnen til en respektert motstandsmann som lenge prøvde å fortelje kva som skjedde med jødene under krigen».

Bakgrunnen er at MILORG i Telemark ikkje ville hjelpa den jødiske familien Becker ut av landet då tyskarane var etter dei. Svaret var «Sett dem på gata og la tyskerne overta». I tillegg til å nekta hjelp til rømma til Sverige, svindla dei familien for tusenvis av kroner som – etter det som vart sagt etterpå, vart brukt i motstandsarbeidet (mellom anna  til illegale aviser).

Kjell Staal Eggen greidde å få nokre av familien over til Sverige, og fekk prisen «Righteous Among the Nations» frå Holocaustsenteret Yad Vashem i Israel for arbeidet sitt. Eggen prøvde etter krigen å få gjeve ut den informasjonen han sat med i bokform, men fekk avslag med orda: «meget interessant, men litt for spesielt til å utgis i Norge nå til dags». 

Manuskriptet vart endeleg ugjeve i 2008 og lansert på Holocaustmuseet i Oslo under tittelen «Skammen». I etterordet skriv Sigurd Becker, ein av dei som Eggen hjelpte til Sverige: 

Det er med underlige og vemodige tanker jeg har lest gjennom manuskriptet til Kjell Staal Eggen. Enda så mange ganger vi snakket sammen og har berettet for hverandre om det som skjedde, dukker det opp nye opplysninger som gjør at stadig flere brikker faller på plass. Eggens oppgave har vært å beskrive hvor unnfallende norske myndigheter var overfor den jødiske befolkningen under krigen 1940-45.

Kva var Feldman-saka?

 
Etter det som står i «Jødenes historie i Norge gjennom 300 år. Bind II» av Oskar Mendelsohn, , (XXII. Rettsoppgjøret om jødeforfølgelsene), på internett og andre kjelder, er dette eit samandrag av det som hende:
Rachel  (f. 1891 i Gomel, Russland) og Jakob Feldman (f. 1891 i Kiev, Ukraina) kom til Noreg som flyktningar i 1911. Dei fekk ikkje born sjølve, men adopterte ein gut (slektning). Den 22. oktober 1942 hadde sonen deira, Hermen, reist saman med nokre andre for å rømma til Sverige. Den norske grenselosen Karsten Løvestad, som var med dei, skaut og drap den nazivennlege politimanen Arne Hvam som kontrollerte reisedokument på toget. Herman hoppa av toget i fart, knekte armen mellom anna, vart teken og torturert. Han vart seinare sendt med «Gotenland» til Tyskland/Auschwitz og drepen 20.08.1943.

Saka vart slege stort opp i alle media. Jødane fekk skulda og alle jødiske menn  politiet fekk tak i, vart arresterte fire dagar seinare. 

Ekteparet Feldman var rundt 50 år då dei, etter arrestasjonen av sonen, prøvde å koma over til Sverige. Jakob var disponent i eige firma og tok med det dei kunne av pengar og verdisaker. Grenselosane som skulle føra dei, var Håkon Løvestad og Peder Pedersen. Men turen gjekk ikkje til Sverige. I staden vart dei to drepne (truleg) 27. oktober 1942ii og søkte ned i Skrikerudtjernet i Trøgstad. Kva som eigentleg skjedde, er uvisst, men då lika flaut opp att i mai året etter, viste det seg at dei var bundne og alle verdiar fjerna før kleda var fylte med stein og dei vart nedsøkte for å dekka over ugjerninga.
 

Saka vart først «henlagt til observasjon», men kom opp i 1947. Ho vart handsama både i tingretten og lagmannsretten. Dei to sa dei hadde handla i naudverje, og med sterk støtte frå folk knytte til MILORG, vart dei frikjende i begge instansar. (Sjå m.a. https:// www.klikk.no/side3/historie/jodeforfolgelse-i-norge--feldman--arne-hvam--nazi-politimann-6852956).
Håkon Løvestad var bror til Karsten Løvestad, grenselosen som skaut og drap Arne Hvam på toget frå Oslo 22. oktober. Karsten var arrestert og mishandla på det tidspunktet Håkon Løvestad og Peder Pedersen tok på seg å losa ekteparet Feldman til Sverige. Same natta som politiet arresterte jødiske menn over heile landet, var Rachel og Jakob Feldman i Løvstad og Pettersen si makt på Trøgstad.  Vart dei to drepne på grunn av det som hadde hendt med Karsten Løvestad (bror til Håkon)? Eller var motivet verdiane dei to hadde med seg? Eller …? 

Wikipedia har dette: En jødisk bekjent av Feldmann hadde støtt på grenselosene i Sverige og mente at en av disse benyttet gulluret til Jakob Feldmann. Da den nevnte broren igjen ble avhørt, innrømmet han til slutt at ekteparet som hadde kommet til gården i oktober 1942 faktisk var Feldmanns. Grenselosene ble konfrontert med mistankene i januar 1947. Begge innrømmet forholdet og de ble satt i varetekt 31. januar og 1. februar 1947.
Losene vedsto seg drapene, men argumenterte med at flukttraseen sto i fare for å bli kompromittert til tyskerne og at de hadde handlet i nødverge. Flere mektige Milorg-medlemmer vitnet i grenselosenes favør.[2]
De ble frifunnet for drapene, men dømt for underslag av penger og et gullur paret hadde hatt på seg. Det var uklart om losene drepte paret for vinnings skyld eller for å sikre organisasjonen og flyktningruta. Frifinnelsen henger sammen med usikkerheten omkring dette. (https://no.wikipedia.org/wiki/Feldmann-saken)

Same data kan ein finna andre stader. Mendelsohn skriv av retten bygde på § 47 om «Nødrett», og begge vert frikjende for drap og for å ha teke ekteparet sine verdiar «i vinnigs hensikt».

Denne kopien finn ein på internett.

På https://www.nrk.no/osloogviken/xl/ekteparet-feldmann-drept-av-grenselos-1.12644202 finn ein bilete og også ein kopi av dokumentet for Statspolitiet til Politimeisteren i Sarpsborg. Særleg interessant er fotnoten «Fortrolig!» Nedst på arket står m.a.: «Etter hva jeg har fått opplyst skal det herske den alminnelige mening i bygda at de omkomne er blitt ranet og ombrakt av en eller flere personer som har skullet vise dem vegen over til Sverige. I den forbindelse blir det nevnt det forhold at de omkomne var bundet». Lenger nede står «at lommene var vrengt». (Det som er understreka her, er understreka med raud blyant i originalen).

Den norske jøden Bernhard Goldberg var marinelege i England under krigen og knytt til Sjøforsvarets Sanitet. Han  rømde frå Ålesund til Shetland i 1941 og er den høgast dekorerte jøden i dei allierte si teneste (St. Olavsmedaljen med eikegrein, Krigsmedaljen, Kong Haakon VIIs minnemedalje og Deltakarmedaljen). Han skreiv ein kronikk i «Dagbladet» 19. 05.1947: «Er vi jøder allikevel av mindre verdi?» Spørsmålet kan utfyllast med eit anna spørsmål: Hadde det vore to «norske nordmenn» (= av nord-arisk rase) som grenselosane hadde drepe, hadde dommarane då kome fram til same resultatet? Hadde sentrale personar i den norske motstandsrørsla også då arbeidt for å få mordarane fri?
Eg berre spør… 

------------------------
i Karsten Løvestad vart skoten 03.09.1942 i skogen på Trandum.
ii Natta før den «antatte» drapsdatoen (natta mellom 26.og 27.10.1942) var det politiet arresterte alle jødiske menn over 15 år.