Kristen tru + Nynorsk = sant?

Eg er oppvaksen med nynorsk og det er framleis mitt naturlege skriftspråk. Men då eg for 50 år sidan studerte i Bergen og fekk kontakt med det som då var «Mållaget», var det lite der som inviterte til vidare kontakt.  «Vestlandsfanden» var  på moten. Både praten og livsmønstret til dei eg møtte, inspirerte korkje til sosial kontakt eller fagleg debatt.

I det siste har eg brukt ein del tid på å studera 1800-talet, og då ut frå min personleg kristne ståstad. Eit spennande hundreår. Under arbeidet har eg mellom anna lese noko av  «Målreising i 75 år. Noregs Mållag 1906-1981» frå Fonna Forlag. Første delen av boka er om tida før mållaget vart starta, og på side 18 står:

«Høgre, Vinstre, Sosialistar, Skytterlagsfolk, Totalistar, Misjonsvenner, allesaman, Parti eller sekter, dei organiserer seg og arbeider. Det er det som gjer dei sterke. Men Maalmennene gjeng som Villdyr. Det hev aldri lukkast aa faa Skikk paa dei», er eit hjartesukk boka tek med frå bladet «Fedraheimen» i 1880-åra.

På sida framfor, i første avsnitt, står og:  «Det var i 1860-åra vi kan skimte dei første omrissa av ei målrørsle. Det teoretiske grunnlaget for eit norsk skriftspråk var då lagt, med Ivar Aasens Norsk Grammatikk frå 1864 som hjørnestein»

Oscar Handeland skriv i «Vårløysing», Band II, s. 57-61 om språkforskaren:

Ivar Aasen hadde på skulen ein kristen lærar som vart haugianar. Presten som hadde Ivar som konfirmant, hadde denne kommentaren om han: «Udmerket i kunnskap og begrep og av meget god oppførsel», og fekk Ivar tilsett som lærar. Men då han seinare fekk kjennskap til Aasens gode kontakt med haugianarane i Ørsta, skal han ha sagt: «Eg hadde så god tru om deg før, men nå veit eg ikkje kva eg skal tru».

Ivar Aasen skilde ikkje lag med haugianarane på grunn av dette, og skreiv i 1832 ein song med mellom anna dette verset[1]:

             
Når da engang mitt livsens bånd i døden løsnes opp,

Motta, o fader! da min Ånd, forvar du jord min kropp.

Så går jeg hen til dig, o Gud, fra synd og sorg og strid,

Kom Jesus! Gjør mig til din brud, kom nådig, mild og 
blid.

Då han gjekk vidare med studiene og kom i lag med folk med andre livssyn, vart det «for trongt» mellom lesarane. Dei la mest vekt på «det ene fornødne».[2] Lesarane hadde ikkje syn for t.d. kunst og romanar, noko han sjølv ikkje vart einig med. Trass dette hadde han kontakt med haugianarar heile livet, skriv Handeland.

Som moden mann (1875) skreiv Ivar Aasen om «Vit og tru» og startar med

"Me høyrer stundom so stort eit ord om alt som folk tykkjest vita, om liv og lagnad, om himmel og jord, og alt som mann kan gjeta».  Og han legg til:

 «Nei, vesle vitet det strekk ikkje til. Ei tru må stydja oppunder. Ei tru som trøysta og styrkja vil i mørke stormande stunder. Eg vonar den visdomen hjelper mest, som med slik ei tru kunne semjast best.»

Lite kjend er også salmen hans,  «Takk være Gud»[3]:

Takk vere Gud, som gav meg liv og ande,

og let meg sjå hans vene, rike jord.

Og let meg sleppa fri frå all den vande

som kunne felt meg før mi gjerd var gjord.

Sæl var den dagen då eg ljoset nådde,

og såg Guds fagre sol og heimsens dag,

og kjende gleda, endå før eg gådde

at eg var til, og stod i broderlag.

Og då eg såg dei mange liv som sviva

i tusund skap om både land og sjo,

og tenkte på den makt som alt kan driva,

at dyr kan liva og at gras kan gro.

Sæl var eg, at eg kom i gode grender

der dygd og sanning var til noko vyrd.

Og at eg fram vart leidd på milde hender,

at læra meir om mannens skyld og byrd.

Der fekk eg lært ei tru som lyfter hugen

på sterke stigar over sorg og naud,

der fekk eg læra prov av rette dugen

som gjerer mannen mint, om han er daud.

Har dei som arbeider for nynorsken ein «missing link» dei hadde tent på å leita opp?

Vangsnes, 8. november 2014.11.09

Det er forbudt i kopiera stoff eller bilete frå denne bloggen

 uten skriftleg løyve frå forfattaren.

---

[1] S. 59 i nemnde bok. I omtale av  «det ene fornødne»  finst og det latinske uttrykket «Sola fide» brukt.

[2] S. 60 i same bok.

[3] Kopiert frå «Kyrkjebladet for Vestnes», nr. 2, 2013, 18. årgang,