Framsida av boka eg fekk i 1982

Tida går fort

13.09.82 var eg for første gong i den israelske ambassaden i Asuncion. Han låg ikkje så langt frå synagogen og den jødiske skulen. Eg var då knytt til kyrkjelydsarbeid og ville høyra om ambassaden hadde filmar til utlån. Eg underviste om jødane ut frå Bibelen. I den samanheng også profetiane som sa at det var Guds / JHVH sin vilje at alle jødane skulle venda tilbake til det landet Han ved eid hadde gjeve dei. Kva skjedde i Israel anno 1982?

Eg hadde vore heime i Noreg ein tur, og på ein av skulane skulle filmframvisaren kastast. Videomaskinene hadde overteke. Dermed fekk eg framvisaren med til Paraguay, og no var målet mitt å visa korleis Israel hadde vorte fødd på nytt etter Guds / JHVHs ord.

Det tok litt tid før eg fekk koma inn. Eit halvt år før eg kom til Paraguay i november 1970, hadde to terroristar gått til angrep på denne ambassaden. Ambassadøren var ikkje til stades, men begge dei kvinnelege sekretærane vart skotne. Berre ei overlevde. (i)

Dei to terroristane vart tekne ikkje lenge etter. Dei høyrde til ei gruppe av Fatah som hadde kome til landet eit par dagar før. Dei fleste hadde reist over til Brasil, til grenseområdet mellom Brasil, Argentina og Paraguay. Det vart sagt at arabiske butikkar der var pengemaskin for terrorismen. 

Dei to terroristane fekk tolv års fengsel. Det vart leitt etter ein tredje, men han vart aldri funnen. Dette var det andre angrepet på ein israelsk ambassade på Søramerikansk jord, men 08.09.1969 var det angrep på ambassadane i Haag, Bonn og Bryssel. 

Illustrasjon frå boka, s.2.

Israel, - eit Guds under

Eg fekk filmar og brukte dei til stor glede for alle som kom til kyrkjene våre. Men så vart kontoret i Asuncion stengd. Det vart sagt at Simon Weisental kom til Paraguay på jakt etter gamle nazistar. President Alfredo Stroessner som sjølv var halvt tyskar, likte ikkje dette. Israel fekk 48 timar til å avvikla arbeidet sitt på.

«Tilbake til Sion»

Den dagen på ambassaden fekk eg ei bok med denne tittelen, - på spansk. Det budde då nokre hundre jødar i Paraguay, og det er det minste jødiske miljøet på kontinentet. Dei fleste budde i Asuncion. Den dagen i 1982 vart eg for første gong presentert for den jødiske draumen om «Erez Israel!»

Kva med 2025?

Jerusalem Post har skrive at talet på dei som har gjort Aliyah, gjekk ned 42 % til no i 2025. Totalt kom det 30 763 immigrantar mot 39 857 i 2023. Dei sju første månadane seier den offisielle statistikken at 11 314 immigrantar kom, 42 % mindre enn same tid i 2024 og 60 % mindre enn same tid i 2023!

Ein viktig grunn er at aliyah frå tidlegare Sovjetunionen har gått sterkt tilbake. Dei utgjorde over 63 000 i 2022, nesten 40 000 i 2023. Frå USA/Canada, Frankrike, United Kingdom og Argentina kom dei fleste andre. (ii) Globalt sett var det immigrantar frå 286 land, inkludert Sør-Korea, Kenya, Zambia og Afghanistan.

Illustrasjon frå same boka, s. 109.

Av dei som kom mellom april 2024 og 2025, var 212 85 år eller eldre, 5 700 var under 18 år (dei fleste som del av ein familie). 16% var mellom 25 og 34 år. Der var 1 345 helsearbeidarar, 3 236 ingeniørar, 297 artistar og idrettsfolk, og 13 bønder. Mange av dei andre var knytt til industri, utdanning og hi-tec. Dei fleste busette seg i Tel-Aviv-Jaffa, Netanya og Haifa, men resten vart spreidde over heile landet.

Eit profetord for vår tid?

Ein eller annan gong 500 år før vår tidsrekning fekk Jeremia ein profeti som han skreiv ned i kapittel 16,14-21.  Mange trur at dette er ein profeti for vår tid. Den Gud / JHVH som skapte exodus (= utgangen) frå Egypt og synte si veldige makt på Farao og heile hans rike, har planar om å gjera noko liknande i endetida, men på globalt nivå.

Det er og interessant måten Han planlegg å gjera ting på: «Sjå, eg sender bod etter mange fiskarar, seier Herren, og dei skal fiska dei. Sidan sender eg bod etter mange jegerar, og dei skal jaga dei frå kvart fjell og kvar haug og frå bergsprekkane. 17 For eg held auge med dei kvar enn dei går. Dei kan ikkje gøyma seg for meg, og skulda deira er ikkje løynd for auga mine.» (v.16-17).

Sidan 1948 har jødar og kristne arbeidt for å finna jødar som vil og eventuelt treng hjelp for å flytta «heim» til Israel. Organisasjonar som «Ebenezer operasjon Exodus» med senter i England, «Hjelp jødene hjem» her i Noreg og ei lang rekkje andre har investert store summar og mykje tid for at Guds / JHVHs vilje skal verta realisert. (iii) Det same har Jewish Agency gjort, delvis i samarbeid med kristne organisasjonar. I kristen samanheng vert desse rekna som «fiskarar». 

Illustrasjon frå boka, s. 46.

Dei har «fiska» etter jødar som ville flytta til Israel, men som av forskjellege grunnar ikkje kunne uten hjelp. Der det gjekk, fekk desse støtte og hjelp til papir og reise.

Men særleg etter 07.10.23 har verda hatt ei oppblomstring av jødehat eller antisemittisme som aldri før. Nokre seier dei er «anti-Israel» og ikkje antisemittar, men orda og haldningane ser ut til å vera identiske.

Jødar over heile verda vert forfylgde. Dei er redde, og interessa for å gjera aliyah har auka. Sjølv leiande jødiske autoritetar rår jødane frå å bera jødiske symbol i det offentlege rom. Dei bør unngå så godt som mogeleg at folk skal sjå at dei er jødar! 

Og jegarane?

I 2025 er der menneskje både med palestinaskjerf og uten som aktivt jaktar på jødar for å skjella dei ut, eller gjera dei vondt på andre måtar. Ikkje minst er sosiale media prega av dette.

Er desse «jegerane» Esekiel skreiv om? I så fall er det berre ein logisk og sikker veg: Å finna tilbake til det land og den Gud / JHVH som profeten skriv om:

«Herre, min styrke og mitt vern, mi tilflukt den dagen eg er i naud! Til deg skal folkeslag koma frå endane på jorda og seia: «Fedrane våre arva berre løgn, falske gudar som ikkje kan hjelpa. 20  Kan menneske laga seg gudar? Dei er då ikkje gudar.» 

21  Sjå, difor gjer eg kjent for dei, denne gongen gjer eg kjent mi makt og mitt velde, og dei skal få kjenna at mitt namn er Herren.» (v. 19-21)

------------- 

(i)  17.03.1992 gjekk den isranstøtta militsen Hezbollah til angrep på den israelske ambassaden og det jødiske finanssenteret AMIA i Buenos Aires. 85 menneskje vart drepne og 300 såra. Det var det første og største angrepet på jødar utanfor Israel til då. Argentinsk politi ville eller kunne ikkje oppklara terroren den gongen. Seinare har det kome meir opplysningar. Leiaren for terroristane i Buenos Aires vart leiar for Hezbollah i Libanon og vart drepen av israelske styrkar i 2024.

(ii) Frå 1948 til 2023, kom det 1 431 204 frå den tidlegare Sovjetunionen, 160 425 frå USA/Canada, 119 685 frå Frankrike, 42 827 frå United Kingdom, og 73 1054 frå Argentina. (Informasjon frå Israels statistikk-byrå).

(iii) Jamfør med starten på «Fader vår» (Matt.6,9-10). 

Merk: Bibeltekstane er frå Norsk Bibel, nynorsk utgåve. Bileta har eg scanna frå boka eg fekk på Israels ambassade i Asuncion den dagen i 1982. (Innlegget er skrive 29.09.25)

Det er forbode å bruka bilete eller tekst frå denne bloggen uten skriftleg løyve frå meg.

 HALLELUJAH

Statue på israels første jordbruksskule

Det er vel ikkje noko ord som kan passa betre når ein skal uttrykkja gleda over at alle dei levande gislane Hamas hadde i Gaza, vart sette fri,

-     Og til å takka Gud / JHVH for at desse som har vorte misbrukt og mishandla gjennom heile denne tida, no vert teke hand om på nokre av dei beste sjukehusa i verda, i eit opplegg som inkluderer både gislane og familiane deira.

-     ILTV og andre kjelder har vist bilete av tusenvis samla på plassen mellom bilete av dei som vart bortførde den vonde oktoberdagen i 2023. Med tårer og smil sat dei der og venta og såg på det som skjedde på skjermen: Når kjem dei? Eller:    Vil dei koma?

-     Og så braut jubelen laus. Mange dansa av glede, - andre omfamna kvarandre!

-     Jødar og ikkje-jødar over heile verda delte den same gleda med dei på "Plassen for dei bortførde". 

Hallelujah! Det var dette salmisten skreiv om for fleire tusen år sidan, og som me kjende oss att i:

Her på verkstaden vart det laga
og reparert våpen under
kampane i 1948

1 Då Herren vende Sions lagnad, var det som ein draum for oss.

 2  Då fyltest vår munn med lått, vår tunge med jubel. Då sa dei mellom folka: «Stort er det som Herren har gjort mot dei.»

 3  Ja, stort er det som Herren gjorde mot oss, og vi vart glade. 

4  Herre, vend vår lagnad som bekkene i Negev!* 

5  Dei som sår med tårer, skal hausta med jubel. 

6  Gråtande går dei ut og ber sitt såkorn, med jubel kjem dei tilbake og ber sine kornband.     (Salme 126)

Minneplate som skal fortelja oss om det som var,
men og at me aldri må gløyma Guds /JHVHs hjelp og
omsorg under alt som skjer...

No ber me om at alle dei avdøde må verta sende tilbake,

- og for varig fred for Israel!!

 Bed om fred for Jerusalem! 

Må dei som elskar deg, leva trygt! 

7  Må fred råda innanfor dine vollar, tryggleik i dine borger! 

8  For mine brør og vener skuld vil eg seia: «Fred over deg!» 

(Sal 122)

----------- 

Bibelsitata er frå Salme 126, 1-6, og Salme 122,6-8 i Norsk Bibel, nynorsk omsetjing.  Bileta er mine eigne.

Det er ikkje lov å bruka bilete eller tekst frå denne bloggen uten skriftleg løyve frå meg.

GODT NYTT ÅR til alle jødar i og utanfor Israel?     

 Eg må be deg – om du er jøde og les bloggen min – om tilgjeving (i) fordi eg har ikkje hugsa på Rosh Hashannah! På min kalender var det 22.–24.09.2025. I Israel 1. og 2. Tishrei 5786 og starten på eit nytt år! Må JHVH velsigna og styrkja sitt folk og lata velsigningane Moses lova sitt folk i 5. Mos./Deuteronomium, 28,1-13, verta oppfylt i dette året og i åra som ligg framfor oss!

Forbønns-stund på galleriet i Knesset

Det er typisk for folk på min alder å gløyma, og at hendingar og ord frå barndommen opptek tankane meir enn det som skjer til dagen. For meg er det augene som opptek meg nett no. Operasjonane er over, men eg dryp augene mange gonger for dagen. Det må eg gjera i nokre veker. Eg har fått «billegbriller», men kan ikkje lesa eller bruka datamaskina lang tid om gongen. Kva er då meir naturleg enn å plaga lesarane med tankar rundt det som har med auge og syn å gjera? 

Eg har før vore inne på «dei einøygde» under krigen, og om å ha «tvisyn». Men eg skal ikkje plaga deg med variantar som trongsyn, vidsyn, klårsyn, omsyn og gangsyn, for å nemna nokre. Derimot er tema mitt i dag eit ordtak som eg hugsar frå eg var liten:

Vitnemål om JHVHs gjerningar for jødane

«Ingen er så blind som den som ikkje vil sjå»

 «I 1948 ble staten Israel opprettet. Det skjedde gjennom krigføring og på bekostning av den palestinske befolkningen som bodde i området fra før. Siden da har konflikten vært preget av et skjevt maktforhold: et militært sterkt Israel (med økende støtte fra USA) på den ene siden, og et delt palestinsk folk uten en egen stat på den andre.»

Slik innleier FN-SAMBANDET (United nations association of Norway) si side på https://fn.no/konflikter/palestina. Går det an å vera meir blinde enn dette?

Den som vil vita det, veit at det var England som styrde området fram til 1948, og at alle som budde der, uansett om dei var jødar, arabarar, drusarar eller andre, var «palestinarar» i dei engelske identitetspapira. «Palestinarar» som eiga folkegruppe, var ikkje oppfunne. Det er ei løgn av nyare dato.

Det var arabarane som overtok det meste av våpena og utstyret engelskmennene let vera att då dei for. I tilhøvet mellom jødar og arabarar, var det arabarane som var «Goliat» med den tids moderne våpen. Den nyfødde staten «Israel» måtte gjera som David, - dei plukka opp det dei kunne bruka av det vesle dei hadde. At Israel og Jerusalem overlevde, var eit Guds (JHVHs) under!

Kunne nokon lagt fram eit oversyn over kva pengar som har vorte gjeve til arabarane og til jødane i åra etter 1948, så eg eg ikkje i tvil om at «flyktningane» har fått uendeleg mykje meir utanfrå enn det Israel har fått. 

Det same gjeld Israel si utvikling heilt fram til no. Jødane i Israel har arbeidt hardt, og har gong på gong stått med ryggen mot veggen og kjempa for livet. Dei har utvikla landet og bygd opp det som truleg i dag er verdas beste og effektivaste forsvar. Det er ei oppfylling av Esekiel 37, 10.

Det moderne Israel er eit produkt
av hardt arbeid og Guds velsignelse...

«Flyktningane» har vorte «mata» av verdssamfunnet. Kva har dei brukt pengane til? Ein del har gjort leiarar som Yasser Arafat ustyrteleg rike. Millionar av dollar har i tillegg vore lønn for å ha drepe jødar. I Gaza er det bygt sjukehus med inngang til tunellar der kommunikasjon og infrastruktur under jorda er direkte knytt til konstruksjonane oppå jorda. Og så vidare…

På toppen av det heile er det «dei stakkars palestinarane» enten dei bur i Gaza eller i Judea og Samaria, verda synest synd i. Noreg «godkjende» den tenkte staten «Palestina» for eit år sidan, andre har fylgt etter, og no har FN lagt seg på same lina. Det heile byggjer på den fikse ideen om eit «fredselskande palestinsk folk» som ikkje har rot i den reelle verda.

Finst det ikkje fredelege arabarar og muslimar?

Og mitt svar er: Heilt sikkert, men dei er undertrykte eller vert drepne av dei som vil jødane vondt. Eksempla er mange, til dømes faren til noverande konge i Jordan. Han såg ei fredeleg og lysande framtid saman med Israel. Derfor kunne han ikkje få leva…

Kva framtid har så Israel?

Jødane i Israel som eg får bønneemne frå kvar veke, har ofte teke fram 4. Mos./Numerus 22-24. Kongen i Moab sender bod på profeten Bileam for at han skal forbanna Israel. Men det kunne han ikkje, for Gud / JHVH hadde bestemt at folket skulle velsignast. Profeten må derfor velsigna Israel gong etter gong. Han seier:

«Kan eg forbanna den som Gud ikkje har forbanna? Kan eg kalla vreide ned når Herren ikkje er vreid? 9  Eg ser han frå toppen av berga, frå høgdene skodar eg han: Her er eit folk som bur for seg sjølv, det blir ikkje rekna blant andre folkeslag. 10  Kven kan telja Jakobs støvkorn, kven kjenner talet på Israels støvgrann? Gjev eg fekk døy slik den rettvise døyr, gjev livet mitt enda som hans!» (4.Mos. 23,8-10).

På vitjing i ein av dei utpostane i Judea fjelland
som FN reknar for ulovleg...

Profeten snakkar om «eit folk som bur for seg sjølv, det blir ikkje rekna blant andre folkeslag». Det er dette FN tvingar fram med sine fordømmande resolusjonar mot Israel.  Dei er fleire enn mot alle andre land i verda til saman! 

Dette er ei utvikling som i desse dagar i New York City vert endå meir understreka. Derfor er det mange som trur at Israel sine dagar som medlem i FN er talde, og at Bileams ord vil vera sanne også for vår tid.

Einaste vona Israel har, slik eg ser det, er den beste og sterkaste av dei alle: Israels gamle, men evig unge paktsgud. Han elskar Israel og er garantisten for deira framgang og siger.  Gud, JHVH eller «Ha Shem» vil lata 2. Mos./Exodus 15, 1-17 verta oppfylt på nytt.

«Herren er ein krigar, Herren er hans namn». (v.3)

------------ 

(i) Som ikkje-jøde i tillegg til det eg personleg har vore gjennom siste tida, visste eg det ikkje før no at dagen var der. Eg ligg nokre veker på førehand med å skriva blogginnlegga i tilfelle noko går gale, derfor kjem dette først no… (Dette innlegget er skrive 23.09.25)

Bibelsitata er som vanleg frå Norsk Bibel, nynorsk omsetjing. Bileta har eg teke sjølv.

Det er forbode å bruka tekst eller bilete frå denne bloggen uten skriftleg løyve frå meg.

Tvisyn

Detalj frå menoraen ved Knesset i Jerusalem

No er andre auga mitt operert og eg ser omtrent likt med begge.  Frå dei opererte det eine auga og til dei opererte det andre, såg eg «lyst på livet» med eine auga og «mørkt» med det andre! No er lysstyrken og fargane omtrent dei same. Herleg!

Eg har fysisk hatt «tvisyn» (i)  i to veker. Men inne i hovudet mitt er «tvi-synet» nokså konstant og ofte kombinert med eit ord som både ortografisk og fonetisk liknar, - ordet «tvil». Om det kjem av same rot («tvi» er eit norrønt ord for 2), veit eg ikkje, men tvilen oppstår når ein har to eller fleire alternativ, og det er vanskeleg å velja kva ein skal gjera eller tru. 

Guds lovnader til Israel

Moses, den største av alle profetane i jødisk-kristen samanheng, slutta av livet sitt med nokre mektige kapittel (26.-33.) i det Luther kalla 5. Mosebok (= Deuteronomium). Der kan me lesa lovnadane om landet JHVH gav til israelsfolket, og samstundes om straffa dersom dei sveik pakta dei hadde gjort i Sinai og no fornya før Moses tok farvel.

Aron og Hur held hendene
til Moses oppe.

Soga viser at begge dei profetiske alternativa Moses såg, er oppfylte. Ingen folk på jorda har opplevt slik blomstring som Israel under Davids og Salomos tid, har gjennomgått så totale øydeleggingar som dei under romarane og tyskarane, og i 1948 – også det etter Guds Ord – stått opp «frå dei døde». (ii) 

Alyiah

Dette hebraiske ordet betyr «å stiga opp». Det vart sikkert brukt av jødane på sine årlege vandringar til Jerusalem i høgtidene. I dag vert ordet brukt om jødar som er born av dei som vart fordrivne frå landet JHVH gav jødefolket, og som no vender tilbake til Israel for å leva der. Dette er ei hending som profetane snakka om mange gonger, og som tematisk fell saman med innhaldet i den vakre Salme 121.

At dette er JHVH sin uttrykte vilje og plan, er tydeleg fordi det vert repetert gong etter gong i GT / Tanakh. Det sterkaste utsagnet eg veit, er Jeremias 32 frå vers 37 og ut kapitelet. Her seier JHVH gjennom profeten mellom anna (v. 41):

«Eg vil gleda meg over dei og gjera godt imot dei. Av heile mitt hjarte og heile mi sjel skal eg trufast planta dei i dette landet.» (iii)

David etter sigeren over Goliat

Dette er einaste gongen i heile Bibelen at JHVH snakkar om noko han vil gjera av heile sitt hjarta og heile si sjel!  Det viser at Gud står fast på det han gjorde då han gav Abraham og hans etterkomarar dette landet «til evig tid». (1.Mos.16,8).

Det er så enkelt at eg trur jødane ikkje vil overleva om dei ikkje bur i Israel. Eg har inga tru på at regjeringar rundt om i verda vil eller kan  gjeva jødar ei trygg framtid heretter. 

Eg tenkjer på jødane sin skjebne i Noreg før, under og etter krigen. Dei få som kom att, fekk aldri noko skikkeleg erstatning for det Quisling og vår norske regjering hadde gjort mot dei. Og den regjeringa me no har - inkludert venstresida som dei støttar seg på, skaper ikkje tillit. Antisemittismen og jødehatet har med deira hjelp blomstra fritt slik det gjorde i åra før krigen.

Og Abrahams ikkje-jødiske etterkomarar?

Mine jødiske kontaktar i Israel skriv at for arabarane der er området «WAKF». Det vil seia «Allahs land». Denne tanken ligg bak terroren frå Gaza, og som bak politikken som arabiske organisa-sjonar og statar driv. 

«From the river to the sea. Palestina shall be free» har vorte ropt på alle kontinent siste året. Dette er realiteten WAKF står for: Å utsletta Israel, drepa jødane, innføra av muslimske lovar (sharia) og fjerna det einaste demokratiet i den muslimdominerte verda! 

Moses med Toraen / Loven

Men den som veit kva JHVH har sagt, så er området «From the river to the sea» - og då er det ikkje snakk om elva Jordan, men Eufrat, eit område på denne jorda som JHVH har avsett til jødane. Resten av jorda er gjeve til «dei andre», inkludert arabarane. Dermed er dette ikkje snakk om politikk og mellom-menneskelege relasjonar, men ein krig mellom den einaste, levande gud, JHVH, og menneskja han skapte i sitt bilete den gongen «i opphavet»! (1. Mos./ Genesis 1,1)

Og «våpenkvile»?

FN og eit utal regjeringar og statsmenn snakkar om våpenkvile i Gaza, og legg ut om ei framtid dei vil få til mellom Israel og «fredselskande» arabarar enten dei er «palestinarar» eller ikkje. 

Dette har vorte prøvt gong på gong. Det var grunntanken bak overleveringa av Gaza i si tid. Det var og det teoretiske fundamentet for Oslo-avtalane. Men har tida vist at dette er mogeleg? 

Erfaringa er det stikk motsette. Fredselskande arabarar som vil lata seg omskapa til det biletet FN og diverse regjeringar teiknar opp, må dei til ein anna klode for å finna. På vår finst dei berre i antisemittiske og anti-israelske menneskje si forestillingsverd!

Mine jødiske venner i Israel skriv at det arabiske ordet som vert brukt, er «HUNDA». Det ordet har eit heilt anna innhald enn våpenkvile som første steg mot framtidig fred. Frå Muhammed starta med å leggja land under islam med våpenmakt, er «hunda» eit alternativ når motstandarane er for sterke til å slå ned der og då. Tanken bak  «hunda» er å få ein pause til å rusta opp i. Deretter – når dei er sterke nok – skal dei overfalla motstandarane og vinna ein total og endeleg siger. 

Resultatet vert det som skjedde i Al-Andalus då dei nordafrikanske muslimane tok makta: Valet vert mellom omvending til islam, underkasting eller utsletting.

Den vakre menoraen er eit vitnemål om JHVH sine gjerningar med Iarael,
og er ei gåve til Israel frå det britiske parlamentet i 1956.

Er eg kortsynt og einsidig? Du har kanskje rett, men eg prøver å ha «tvi-syn» og få så allsidig oversikt som eg kan.

 Men ofte «tvi-lar» eg likevel! 

---- 

(i) Ivar Aasen-ordboka mi ligg i ein banankasse på mørkeloftet ein eller annan stad. Det norske samlaget og «Nynorskordboka» har dette å seia: «Tvisyn (jf  norr. tvisyni ‘tvil,uvisse’) 1 det å sjå ting dobbelt; dobbeltsyn 2 evne el. Hang til å sjå ei sak frå to sider; kløyvd el. Nyansert oppfatning».

(ii) Eg tenkjer her på holocaust og alt det forferdelege som vart gjort mot jødane. Eg trur at hadde ikkje det vore bakgrunnen for opprettinga av Israel i 1948, ville ikkje landet fått den støtta den fekk frå dei fleste land i den euro-amerikanske delen av verda. 

(iii) «Yes, I will delight in doing good for them and with all My heart and all MY soul I will in truth plant them in this land». Dette er same vers (Jer.32,41) frå «Holy Scriptures. Tree of Life Version» som er messianske jødar sin Bibel der dei presenterer Tanakh med hebraiske namn som i Tanakh.

Merk: Bibelsitata i teksten er som normalt frå Norsk Bibel, nynorsk omsetjing. Bileta er mine eigne.

Det er forbode å bruka bilete eller tekst frå denne bloggen uten skriftleg løyve frå meg"

 

«Kva er sanning?»

Den jødiske Perfekten (i) som sa dei orda, kunne ikkje vita at han stod overfor den personen som skulle verta den mest omtalte gjennom heile menneskjesoga. Heller ikkje visste han at denne rettssaka skulle verta omtalt oftare enn noko anna rettssak i verda. Ho har vore omtalt og referert til i over to tusen år minst ein gong om året i uteljande kyrkjer, bedehus og privathus på alle kontinent.

Men kva meinte Pilatus der han stod og såg på han folket kalla Jesus frå Nasaret? Soga seier at Pilatus var ein mann som lite brydde seg om det som  er – i alle fall i vår kulturkrins – rekna for «etisk riktig». Kona hans derimot tenkte annleis. Som den einaste tok ho fangen i forsvar. Matterus skriv:

«Medan Pilatus sat i dommarsetet, sende kona hans bod til han og sa: «Ha ikkje noko med denne rettferdige mannen å gjera. Eg har drøymt så vondt i natt for hans skuld.» (Matt 27,19).

Dette stemde med det Pilatus sjølv såg. Først sa han: «Kva vondt har han så gjort» (v.23). Etterpå vaska han hendene «med folket såg på», og sa: «Eg har inga skuld i blodet til denne mannen.» (v.24).

Ein annan stad der hendinga er omtalt, står: «Eg finn inga skuld hos denne mannen!» (Joh. 18,38). Trass dette gav han med vitande og vilje den uskuldige til soldatane så dei kunne fritt mishandla han og så ta livet hans på den verste måten romarane visste! 

Skjermdump frå https://www.visitsvalbard.com/

---- 

Eg nemnde i eit tidlegare innlegg at eg heldt på med operasjonar av augene, så eg har vondt for å lesa mykje. Og sidan eg ikkje kan lesa, prøver eg å tenkja…

Kanskje eg kan få be deg med på ein tur? 

Vakkert, men fy så kaldt!

Eg stod på Svalbard og såg ut over landskapet og hutra. Sola seig lågt over fjella i vest. Snart ville ho verta vekke og den lange natta ta over. Liene var framleis grøne, men haustande blomster fortalde om ein sommar som var forbi. 

Dei spisse fjella hdde nysnø. Sjølve byen låg ved hamna der store skip kan leggja til. Sist vinter gjekk det ras i brattaste lia. Nokre av dei som bur her, er utrygge trass i at området har vorte trygt heile tida sidan industrieventyret starta her for rundt hundre år sidan.

Fjorden er uroleg etter stormen i natt, så eg kan ikkje sjå om der er kval eller anna der ute. Derimot, lengst inne i fjordbotnen går ein flokk grå-kvite dyr. Før i tida var jakt og fangst eit vilkår for å overleva så langt nord på jordkula. 

Så enkelt var det!

Folk frå Sentral-Europa kom hit og oppdaga dei høge fjella. Kven kunne då vita at nett fjellet vart opphavet til byen eg står her ser på?

Men tidene skifter. I dag er det turist-industrien som har overteke det meste. Svarte arbeidarar er sjelden å sjå. Dei nye går omkring med dress og slips, eller er kledde for tøffe turar med turistar på sjøen eller i fjella. Dei seier:  «Du er alltid velkomen, men du må kle deg etter veret!» 

------

Eg lyg ikkje! Eg stod verkeleg på «Svalbard» og såg ut over landskapet. At folk frå Sentral-Europa kom og «oppdaga» dette området for hundre, er heilt sant. Her kom både engelskmenn som klatra i fjella, og tyskarar. Keisar Wilhelm reiste statuen over vikinghelten Fridtjof den frøkne på Vangsnes i 1913, ikkje så langt her i frå.

Fjella gjev elektrisk straum til aluminium som verda ropar etter. Takka være betre reinse-anlegg og automatisering, er arbeidarane i dag både færre og reinare enn då eg var ovnspassar! Og turistane? Bland deg med dei, så høyrer du språk frå heile verda, - siste tida mest kinesisk og tysk der eg har vore. 

«Mitt» Svalbard.....

Men korleis kunne eg stå på «Svalbard» i Sogn? 

Av ein eller annan grunn, ein eller annan gong, hamna ein glasklump i mi eige. At eg har han, er ikkje fordi ein fjern slektning var sysselmann på Svalbard ein gong for lenge sidan. På undersida av klumpen (han er så tung at eg trur han må vera av krystall), er eit relieff av Svalbard, og så namnet. Det var denne klumpen eg stod på. 

Det var sant kvart einaste ordet! Men det var ikkje HEILE sanninga. Eg gav deg justert informasjon for at du skulle sjå føre deg fjella og landskapet på Svalbard. 

Og tyske turistar i Sogn snakkar og om «Die spitze bergen», så likskapar finst.

Men kvifor?

Me får stadig servert skildringar frå bomba hus med såra eller drepne menneskje i Gaza. Men korkje regjeringa vår eller media fortel at under sjukehuset sat Hamas-terroristane som planla valdtekter, drap og bortføringar som dei utførde 07.10.23! Og hadde ikkje Israel gripe inn, hadde dei sete der endå. 

Sjukehusa er strategisk plasserte som vern for terroristane over og under bakken. Og media – med norsk helsepersonell inkludert  som hjelparar - kan derfor skulda Israel for krigsbrotsverk endå landet har bedt alle sivile forlata bygningane så terroristane kan verta stilte til ansvar for sine gjerningar.

Det same gjeld høgbygg i Gaza by der media (t.d. Al Jazeera) og sivile er plasserte for at dei – når Israel angrip kommandosentralar og observasjonssentra i bygget – kan ropa himmelhøgt om kor galne israelarane er som angrip sivile og mediafolk!

Veit du kva?

Dei norske tilknytte «Leger uten grenser» og liknande hjelpeorganisasjonar må har visst «kva dei stod på» då dei arbeidde og levde i Gaza. Eg kan ikkje tenkja meg anna. Men har dei mannskap og mot til fortelja sanninga?

Det har i alle fall eg gjort. Eg «stod» verkeleg på «Svalbard», men resten var «tilpassa  informasjon» så DU skulle til å tru halvsanningane eg «mata» deg med….

Men EG tilstår kva eg har gjort!!!!!

-------------------- 

(i) Sitatet er frå Joh. 18,38 då Jesus stod framfor landshovdingen Pilatus. Tittelen hans var «Perfectus» som me omset med «landshovding» eller perfekt.

Bibelsitata er som vanleg frå Norsk Bibel, nynorsk utgåve. Bileta har eg teke sjølv.

Det er forbode å bruka tekst eller bilete frå denne bloggen uten skriftleg løyve frå meg!

I realiteten er det  fyrtårnet som er beint,
 - og tistlane skeive...

 Om å sjå

Augene er mellom dei viktigaste organa me har. Vår norske Bibels GT, som tilsvarar jødane sin Tanak, har over 180 referansar knytt til auga / augene. NT har vel 40. Det viktigaste for oss til dagleg er at gjennom dei tek me inn lysstrålar med forskjelleg form og farge. Hjernen tolkar så desse og me får eit bilete av verda omkring oss.

Jesus tenkte motsett då han sa: «Auga er kroppens lampe. Er auga ditt klårt, er det fordi kroppen er fylt av lys. Men er auga ditt sjukt, er det fordi kroppen er fylt av mørker. Er no lyset i deg mørker, kor djupt blir ikkje mørkret då!» (Matt.6,22-23)

«Dei einøygde»

I ein tidlegare blogg skreiv eg om dei «einøygde» som dei vaksne snakka om under og etter krigen. Det var desse som berre «såg» det positive med Nasjonal Samling sine ariske idear, og som såg fram mot ei tid med tyskarane og Quisling som dei leiande i landet. Andre tankar og sanningar var dei blinde for.

Ei av minneplatene i Auschwitz

Litt personleg erfaring

Eg har i desse dagar vorte operert for stær på eine auga. Dei sa før operasjonen at eg skulle få noko over auga etterpå, og eg såg føre meg ein lapp a la Moshe Dayan sin. Den svarte augelappen er det folk gjerne hugsar han for. For meg er han ein av dei jødiske heltane i nyare tid, på linje med David Ben-Gurion. 

Den «piratlappen» som eg venta å få, var berre ein «kopp» av gjennomsiktig plastikk, og lite å skryta av! Både med den – og utan – er likskapen mellom Moshe Dayan og meg minimal. Einaste kan vera at slik eg og ser det, var avtalen som gjorde at han trekte seg frå Israels regjering i si tid, var ei ulukke for landet me begge er glade i…

Moshe Dayans viktigaste politiske handling?

Skjermdump frå Wikipedia

Mosje Dayan vart fødd i den første kibbutsen, i Degania i Gallilea, i 1915. Etter det som står på internett, var han det andre barnet fødd i ein kibbuts i Israel. Han kom med i den paramilitære «hæren» jødane oppretta for å forsvara kibbutsane mot angrep frå arabarar. Han slost på Englands side under andre verdenskrig, vart Israels forsvarssjef gjennom mange år, og var forsvarsmininster både under seksdagarskrigen i 1967 og i Suezkrigen i 1956.

Seinare vart han utanriksminister, men trekte seg frå regjeringa under Menachem Begin då statsmininsteren og Egypts president Anwar Sadat hadde forhandlingar og seinare underskreiv Camp David-avtalen i 1978. Store ord om fred og respekt frå dei som støtta avtalen, vart spreidde  på same måte som dei «einøygde» under krigen 1940-45  lova ei lysande framtid for Noreg under nazistane sitt hakekorsmerke.

Moshe Dayan, «den einøygde», såg klårare og lenger enn dei med to auge som gjekk inn på «brorskapslinja». Som resultat driv Israel i dag krig mot Hamas som er eit ektefødd barn av Det muslimske brorskap i Anwar Sadats Egypt. (i) 

At Egypt sidan 07.10.23 har halde grensa mot Gaza hermetisk stengd for hjelpesendingar, og også nektar å ta mot flykningar frå Gaza som kunne hatt ein trygg leir i Sinai, ser eg på som ei ikkje uttalt støtte til Hamas.

No kunne ikkje Moshe Dayan vita det me veit om utviklinga i nyare tid, men etter å ha sett Egypts utvikling under general Abdel Nasser (ii), såg han at dei fine orda om fred og brorskap var null verd. Det same, er eg redd, er realiteten bak alle avtalar mellom Israel og arabarane enten dei kallar seg egyptarar eller noko anna. 

Skjermdump frå Jerusalem Post, 07.09.2025.

Blodmåne

Ein ikkje uvanleg tanke er at blodmånar gjennom historia er Guds måte å visa verda at noko viktig heldt på å skje. (iii) Eg har skrive om Spania og tida fram til 1492 i nokre bloggar, og på internett finn eg at der var ein serie av blodmånar i tida etter utvisinga. Då eg kvelden 07.09.25 las at «alle burde gå ut og sjå blodmånen i natt», sa eg: «No vil det skje noko med Israel.» Kva, hadde eg ingen ide om, men eg var overtydd om at dette var starten på ei ny utvikling i Midtausten, og i tilhøvet mellom Israel og nasjonane.

FN, som redaktør Arthur Berg i dagsavisa «Dagen» omskreiv til dei «Fordømmande Nasjonar», har lang tradisjon i å fordømma Israel. Kanskje tida er komen til at Israel snur ryggen til FN og søkjer sin pakts Gud JHVH (iv) av heile sitt hjarta og heile si makt?

JHVH, jødane (og min) Gud, har sett sine grensemerke:

«Eg vil velsigna dei som velsignar deg, men den som forbannar deg, skal eg forbanna» (1.Mos 12,3) 

Det er det FN har gjort, for dei har vedteke fleire fordømmande resolusjonar mot Israel enn dei har gjort mot alle andre statar i heile verda til saman!

Jesus sa: «Alt de vil at andre skal gjera mot dykk, skal de òg gjera mot dei. For det er dette lova og profetane seier.»  (Matt 7,12). 

Noreg, Irland, England, Frankrike med fleire vil dela den vesle biten Israel har av landet Gud gav sitt folk. Det vil seia at desse landa i nær eller fjern framtid også skal verta delte? (v)

«Den som lever, får sjå!» sa dei før i tida….

-----------

Merknad: Bibelsitata er frå Norsk Bibel, nynorsk utgåve. Bileta har eg teke sjølv.

(i) Det muslimska brorskap er den eldste og største islamittiske organisajonen i Egypt, stifta i 1928. Har i periodar vore den leiande drivkrafta i egyptisk politikk. Organisasjonen registrerte seg i 2012 som privat organisasjon (NGO), og skal vera motarbeidd av nokre regjeringar etter at Mohammed Mursi vart fengsla i 2013.

(ii) Abdel Nasser Hussein, f. 1918 i Alexandria, d.1970 i Kairo. Militær leiar, politikar og revolusjonær. Prøvde å samla alle dei arabiske statane i ein krig som skulle utsletta staten Israel.

(iii) Sjå Joel 3, 3-4 m. fl.

(iv)  På hebraisk, som ikkje har vokalar, er JHVH eller JHWH vanleg skrivemåte. Vokalane som vert sett inn ut frå det folk har trudd, har skapt namna «Jahve» og «Jehova», men ingen veit kva som er rett.

(v) Eg har tenkt lenge på gamle profetiar eg har høyrt om Noreg og Norden. Ein profeti sa at Russland skal ta Noreg heilt sør til Trondheim. Eg hugsar folk lo: «Det eksisterer ikkje noko Russland! No er det Sovjetunionen!» Men i 2025 har me ein krigslysten fiende i aust. Kanskje tida er komen då me skal hausta at regjeringa vår har sådd?

Det er ikkje lov å bruka bilete eller tekst frå denne bloggen uten skriftleg løyve frå meg.

Opptakten

Joseph Perez startar kapitelet sitt om utvisinga i 1492  med ein dødsdom inkvisisjonen vedtok i november 1491. To jødar og to «conversos» (i) vart då brende levande. Eg ynskjer å ta med denne forteljinga då den er bakteppet for utvisinga som kom året etter.

Bilete av ein vegg i Knesset

Peres skriv at det heile starta med ein tilfeldig arrestasjon av ein «omvend», Benito Garcia. Det var mistanke om at han hadde stole nattverdsbrød som i kyrkja vert kalla «hostiar». Han tilstår då at han har gjort ulovlege ting saman med nokre jødar. Desse vert arresterte av inkvisisjonen endå den ikkje hadde juridisk makt over jødar som ikkje var «omvende». Alle vart så overførde til fengselet i Segovia der det frå før sat arrestert ein jøde som var skomakar av yrke.

Ein annan jøde, legen Antonio frå Avila, utgav seg som rabbi og tok til å vitja desse fangane. Ein av dei, Yuce Franko, tilstår så at på langfredag femten år tidlegare hadde dei føreteke eit rituelt drap av ein gut ved å krossfesta han. Etterpå hadde dei blanda blodet hans og hjarta hans med nattverdsbrød og slik laga «trolldomsmedisin». Målet var å få til eit utbrot av hundegalskap.

Denne falske «rabbien», som kanskje var lønna av inkvisisjonen, gav opplysningane vidare. Franko sa først at dette var noko han berre hadde høyrt, men under tortur tilstod han det heile…

Slik eg forstår det Perez skriv, var dette eit «tablå» konstruert for å skapa jødehat og hissa opp folket mot jødane. Rettssaka vart ført i Avila og ikkje ved domstolen i Toledo der ho skulle vorte ført. Det føreligg ikkje namn på barnet, og heller ikkje noko registrering av eit barn som hadde forsvunne i området. Heile rettargangen tok om lag eit år, men saka fekk lite plass i samtida. Derimot fekk hatet og motviljen mot jødane ny næring.

Eit produkt av inkvisisjonen?

Dekretet med vedtaket om utvising av jødane frå Spania finst i tre versjonar. Den første med dato 20.03.1492, er skriva av øvste leiaren for inkvisisjonen, frå Torquemada, og er skrive til biskopen i Gerona. Etter det kom eit nytt av 31.03. som er underskrive av både Fernando og Isabel. Dette gjeld for Castilla.

Bilete på veggen i kafe / galleri Ariel
nær den store synagogen i Krakow.

Det tredje har same datoen og er skrive på same staden, men er berre underskrive av Fernando, og gjeld Aragon. Dette viser klårt inkvisisjonen sitt initiativ for å få jødane utvist. Inkvisisjonen hadde berre juridisk makt over dei omvende jødane. Dei andre jødane høyrde direkte inn under kongen, og det var berre han / ho som kunne utvisa jødane frå sine respektive rike. 

Innhaldet i dekreta er forskjellege. Den frå Torquemada går berre inn på religiøse spørsmål, noko som understrekar inkvisisjonen sin plass i det heile. Versjonen frå Aragon er den strengaste. Den går ikkje inn på religiøse spørsmål, men seier at det er jødane «si eiga skuld» det som skjer, og at dei «for alltid skal liggja under tvang» og vera «tenarar og fangar».

Dekretet for Castilla er meir direkte. Første halvdel av teksten tek føre seg problemet med omvende jødar som levde eit dobbeltliv, og at dei i 1480 hadde pålagt jødane å bu i eigne område. Inkvisisjonen var innført for å få klårlagt kor vanleg og kor alvorlege dei falske omvendingane var. Men utvisinga omfatta ikkje dei som hadde omvendt seg, berre dei som held fast på jødedommen!

Bilete av ei teikning eg såg
då eg besøkte Auschwitz.

Hovudpunkta i utvisinga 

1. Det er semje om at alle jødane skal forlata «våre rike», og at dei aldri skal koma tilbake, ikkje ein einaste ein.

2. Det er ikkje unntak for denne regelen, enten dei er fødde i landet, eller er utlendingar som av ein eller annan grunn har slege seg ned i landet.

3. Alle skal vera reiste frå landet ved utgangen av juli (1492) (ii), og dei har fire månader til å forlata landet på. Dei som ikkje er reist når dette tidsrommet er over, vert straffa med døden. Dei som eventuelt hjelper jødar å gøyma seg, vert og straffa og misser alt dei eig.

4. I denne perioden må jødane selja det dei eig, inkludert fast eigedom.

5. Forbodet mot å ta ut av landet gull, sølv eller pengar, står ved lag. Derimot kan dei ta med seg varer og slikt som til vanleg er til sals, bortsett frå våpen og hestar.

Men så strenge reglar og så kort tid til å omsetja eigedomar, sølv og gull m. m. til varer dei lovleg kunne ta med seg, var i praksis uråd. Folk ville ikkje å betala stort for det jødane var nøydde til å selja, og dermed gjekk det meste for ein slikk og ingen ting.

Resultatet var at mange omvende seg og vart døypte, - ved eitt tilfelle 100 på ein gong. Perez siterer ein Baer som skriv: «I realiteten var det mange som omvende seg, særleg mellom dei rike og intellektuelle, «dei som var øydelagde av verdsleg kultur». Dette var i realiteten den sosiale eliten mellom jødane».

«Nokre jødar, etter som det vart slutt på tida dei hadde til å forlata landet, gjekk omkring dag og natt og var desperate…. Dei valde til slutt trua på Kristus. Mange andre, for ikkje å verta utviste frå landet der dei hadde vorte fødde og vera nøydde til å selja alt dei åtte for lite og ingen ting, døypte seg», står det i boka.

Men det fanst også rike som ikkje bøygde seg og tok dåp. Eit namn som er nemnt, er Isaac Abravanel. 

Kor mange jødar forlet Spania i 1492?

Perez skriv at talet har vore stipulert til noko mellom 40 000 og 350 000, men at nyare forsking trur det var omkring 50 000. Mange av desse slo seg ned til Marokko, Italia og det Ottomanske riket. Derifrå vandra mange vidare i Europa eller til koloniane som etter kvart vart grunnlagt rundt om i verda.

-------------------- 

(i) Eg har før skrive at jødane som omvende seg, vart kalla «marranos» eller «pseudo-judios». Begge orda er nedsetjande, og særleg det første av dei to. I dag vert ordet «conversos» eller «omvende» brukt, - på same måten som me ikkje lenger snakkar om «svarte» menneskje, men «farga». 

(ii) Ediktet frå Torquemada gav jødane tid fram til 10. august på å forlata landet.

Bileta er har meg teke sjølv.

Det er forbode å bruka bilete eller tekst frå denne bloggen uten skriftleg løyve frå meg.